Του Ἀρχιμ. Ἀθανασίου Ἀναστασίου
Προηγουμένου Ἱ.Μ. Μεγάλου Μετεώρου
Ὁμιλία στήν ἐκδήλωση γιά τήν εὐλογία τῆς βασιλόπιττας τοῦ Συλλόγου «Μετώρων Λιθόπολις». ...

Ἀξιότιμοι καί προσφιλέστατοι, ἐν Χριστῷ, ἀδελφοί καί φίλοι, καλή,εὐλογημένη καί φωτισμένη χρονιά!Μέ τήν εὐλογία καί τήν Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, εἰσήλθαμεστήν νέα χρονιά -2023-, ἀφοῦ διανύσαμε τήν εὐλογημένη περίοδο τοῦἁγίου Δωδεκαημέρου. Μία περίοδο πλούσια πνευματικά, χαρμόσυνη καίπανηγυρική.
«Ἰδού εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαράν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντί τῷ λαῷ».
Αὐτό εἶναι τό μήνυμα τοῦ ἀγγέλου πρός τήν ἀνθρωπότητα τήν νύ-χτα τῶν Χριστουγέννων. Ἕνα μήνυμα χαρᾶς, εὐφροσύνης, εὐτυχίας καίἐλπίδος γιά ὅλους. Δόξα Σοι ὁ Θεός!Πόσο, ὅμως, ἔχουμε ἀνακαλύψει ὅλοι μας αὐτή τήν χριστουγεννιάτι-κη χαρά, πόσο τήν γευτήκαμε, πόσο τήν ἀπολαύσαμε, πόσο μᾶς συνεπῆ-ρε καί μᾶς ἀλλοίωσε; Πόσο σημάδεψε τήν καρδιά καί τήν ὕπαρξή μας;Πόσο ἔγινε ἀντιληπτή ἀπό τούς ἀνθρώπους, τότε καί σήμερα;Ἡ χαρά εἶναι, βεβαίως, τό σταθερό ζητούμενο σέ κάθε ἐποχή καίστήν δική μας ἰδιαιτέρως. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ πηγήτῆς χαρᾶς καί τῆς εἰρήνης στήν γῆ μας. Τό χαρμόσυνο μήνυμα τῆςΣαρκώσεως τοῦ Λόγου συνδέεται ἄρρηκτα καί μέ τήν ἔνδοξο ἈνάστασήΤου, πού εἶναι τό πλήρωμα τῆς χαρᾶς καί τῆς εὐφροσύνης, καί τῆς ἐπίγῆς καί τῆς αἰωνίου. Ὁ Σαρκωθείς καί Ἀναστάς Κύριός μας εἶναι καί ὁχορηγός τῆς αἰωνίου καί ἀτελευτήτου χαρᾶς στήν αἰώνιο Βασιλεία Του.Εἶναι φανερό, ὅμως, ὅτι ἡ ἔννοια αὐτῆς τῆς χαρᾶς τοῦ Χριστοῦ, στόνσύγχρονο κόσμο μας, ἔχει προσλάβει μία ἐντελῶς ἰδιότυπη σημασία, μίαδιάσταση ξένη καί ἐν πολλοῖς ἀντίθετη πρός τό ἀληθινό νόημα τῆςΓεννήσεως τοῦ Χριστοῦ μας. Ἡ πλειονότητα τῶν ἀνθρώπων παραμένειἀνυποψίαστη, ἄγευστη καί ἀμέτοχη αὐτῆς τῆς ἀληθινῆς καί πραγματικῆςπνευματικῆς χαρᾶς.Τίς περισσότερες φορές ταυτίζουμε τήν χαρά μέ τίς ἐφήμερεςἀπολαύσεις, τά ὑλικά ἀγαθά, τίς εὐκολίες, τίς ἀνέσεις, τόν πλουτισμό.Γινόμαστε, ἔτσι, κοπιώδεις ἐκζητητές τοῦ εὔκολου καί γρήγορου και πολλές φορές ἀθέμιτου κέρδους, τῆς εὐμάρειας, τῆς ἄνεσης, τῆς εὐκολίας, τῆς καλοπέρασης, τοῦ καταναλωτισμοῦ.Ἡ ἀσκητική ζωή δέν ἀφορᾶ μόνο τόν μοναχικό βίο, ἀλλά καί τόνοἰκογενειακό. Δέν μπορεῖ νά νοηθεῖ ἀληθινός χριστιανός χωρίς συμμετο-χή στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, χωρίς νά Τόν ἀκολουθεῖ στήν σταυρικήΤου πορεία. Μᾶς τό δηλώνει αὐτό κατηγορηματικά ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας:«
καί ὅστις οὐ βαστάζει τόν σταυρόν ἑαυτοῦ καί ἔρχεται ὀπίσω μου, οὐδύναται εἶναί μου μαθητής »
Καί σέ ἄλλο σημεῖο, ἐπίσης, «στενὴ ἡ πύληκαὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν
»
.Ὅπως πολύ εὔστοχα καί παραστατικά παρατηροῦσε ὁ σύγχρονοςὁμολογητής π. Δημήτριος Ντοῦτκο: «
Μερικές φορές, παρά τήν πίστη μας στόν Χριστό, προσπαθοῦμε ἀκόμη καί τόν δρόμο γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θε-οῦ νά τόν κάνουμε ἄνετο! ... Ὁ Σταυρός μᾶς τρομάζει. Καί αὐτό εἶναι φυ-σικό. Γιατί μᾶς διέλυσε ἡ ἄνεση. Ὁ πόνος εἶναι γιά μᾶς κάτι τό τρομακτι-κό. Ὅμως δέν εἶναι ὁ πόνος φοβερός. Ἡ ἄνεση εἶναι φοβερή. Αὐτή ἔπρεπενά μᾶς τρομάζει. Καί πράγματι, ὅλες οἱ σύγχρονες κακίες ἔχουν πηγή τους τήν ἄνεση στήν ζωή»
.Ἡ διάσταση αὐτή τοῦ πόνου στήν ὀρθόδοξη πατερική θεολογία ἀπο-καλεῖται χαρμολύπη ἤ χαροποιό πένθος. Εἶναι ἡ χαρά τοῦ Θεοῦ πού ἀνα-βλύζει μέσα ἀπό τίς θλίψεις, οἱ γεύσεις τῆς χάριτος πού πλημμυρίζουντήν ἀνοιχτή στόν πόνο καρδιά, οἱ ἐμπειρίες τῆς ἐπισκέψεως τοῦ Θεοῦ,πού ἐξαφανίζουν κάθε σκιά καί ἀνακαινίζουν καί ἀναζωογονοῦν τήν ψυ-χή τοῦ ἀνθρώπου, παρά τίς ὅποιες ἐξωτερικές δυσκολίες, πού πολλές φο-ρές μπορεῖ νά εἶναι καί ἀνυπέρβλητες.Ἰδιαίτερα ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται καί κυριαρχεῖται ἀπό ἕναν ἀ-πόλυτο καί ἄκρατο εὐδαιμονισμό, ἀπό μία μυθοπλαστική κατάσταση μι-ᾶς ψευδεπίγραφης εὐημερίας, πού ἐξαντλεῖται σέ οἰκονομικά μεγέθη,ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα καί τεχνική πρόοδο, μέ ἐλάχιστο ἀντίκρυσμαστήν ψυχική μας χαρά καί τήν προσωπική μας εἰρήνη, ἐσωτερικήἀνάπαυση καί εὐτυχία. Ὁ πολύς κόσμος σήμερα θεωρεῖ ὡς κέρδος αὐτάπού καθημερινά μέ ἀσφυκτική πίεση καί ἄγχος ἐπιδιώκει· δηλαδή, τήνἀπόκτηση χρημάτων, πλούτου, ὑλικῶν ἀγαθῶν, τήν εὐδαιμονία, τήνἄνεση, τήν εὐκολία, τήν ἱκανοποίηση τῶν παθῶν, τήν προβολή, τήν ἐξουσία, τά ὁποῖα, ὅμως, δέν μᾶς ἐξασφαλίζουν τήν ἀληθινή χαρά, τήνἁγιότητα καί τήν σωτηρία, πού εἶναι ὁ κύριος σκοπός τῆς ζωῆς μας, ἀλλάἀντιθέτως μᾶς ἀλλοιώνουν καί μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπό αὐτόν.Καταλήγουμε, ἔτσι, στήν διαρκή ὀδύνη τῆς κενότητος καί τῆς ἀπαξί-ας, πού εἶναι τό πικρό ἀποτέλεσμα τοῦ ἀνικανοποίητου, τῆς ἀνεπάρκειας,τῆς κοπώσεως, τῆς μετριότητος, τῆς μονοτονίας καί τῆς μιζέριας.Καταλήγουμε ἀγχώδεις, νευρικοί, ἄφιλοι, βιαστικοί, κουραστικοί καίκουρασμένοι, ἀλαζόνες, ἑρμητικά κλεισμένοι στόν ἀτομισμό μας καί τόνἐγωισμό μας, αὐτάρκεις, μονίμως αὐτοδικαιωμένοι καί τελικά δυστυχι-σμένοι.Ἕνα θλιβερό γνώρισμα τῶν ἡμερῶν μας εἶναι, βεβαίως, ἡ πολύἰσχυρή κοινωνική ἀντίφαση, καθώς ταυτόχρονα συνυπάρχουνπροκλητικά τόσο ἡ ἀκραία ἄνεση ὅσο καί ἡ ἀκραία στέρηση τῶνἀναγκαίων. Τό φαινόμενο αὐτό ἔγινε πιό ἔντονο τά τελευταῖα χρόνιαἐξαιτίας τῶν ποικίλων κρίσεων μέ τίς ὁποῖες βρεθήκαμε ἀντιμέτωποι,οἰκονομική, ὑγειονομική, ἐνεργειακή, πληθωριστική καί τόσες ἄλλες. Ἡοἰκονομική ἀνέχεια, ἡ στέρηση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ἔχουν προκαλέσειπρωτόγνωρες καταστάσεις καί ἀκραῖες ἐντάσεις στήν ἑλληνική κοινωνία.Ἡ ἀγκίστρωση στά ὑλικά ἀγαθά κάνει ἀδιανόητη καί προσδίδει τραγικήδιάσταση στήν ἀποστέρησή τους, δημιουργεῖ ἐκρηκτικές ἐντάσεις,ἀπαιτήσεις, διεκδικήσεις. Παρατηροῦμε, ἔτσι, μία ἀλματώδη αὔξηση τῆςβίας, τῆς ἐγκληματικότητας, τῶν κλοπῶν, τῆς ἐπιθετικότητας, τῆςδιαρκοῦς ἀγανάκτησης καί μεμψιμοιρίας, τῶν καταθλίψεων, τῶναὐτοκτονιῶν.Οἱ δοκιμασίες δέν γίνονται δεκτές ὡς παιδαγωγία ἀπό τόν Θεό, ὡςμιά εὐκαιρία ἐκγύμνασης τῶν ψυχῶν μας, ἐνίσχυσης τοῦ πνευματικοῦμας ἀγώνα καί ἀφορμή πνευματικῆς προκοπῆς καί προσωπικοῦ ἁγια-σμοῦ. Ὁ ἀληθινός χριστιανός, ὅμως, πού ἐπιθυμεῖ τήν ἕνωσή του μέ τόν Νυμφίο Χριστό, πού ἔχει Αὐτόν ὡς κέντρο καί σκοπό τῆς ζωῆς του καίπού ἀγωνίζεται γιά νά κερδίσει τήν οὐράνια Βασιλεία Του, βρίσκει μέσαστίς θλίψεις, τίς στερήσεις καί τήν κακοπάθεια τήν εἰρήνη καί τήν χαράτοῦ Θεοῦ. Βρίσκει τήν ἀνάπαυση, τήν εὐτυχία, τήν ὀμορφιά, τήν γλυκύ-τητα, τήν οὐράνια παρηγοριά. Γνωρίζει καλά πώς ὅλα αὐτά δέν εἶναι πα-ρά οἱ ἐπισκέψεις τοῦ Θεοῦ στήν ζωή του. Δέν εἶναι παρά ἡ ἐκδήλωση τῆςδιακριτικῆς στοργῆς καί τῆς παιδαγωγικῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἡ φροντίδακαί τό ἐνδιαφέρον Του γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του.

Σχολιάζοντας τήν σύγχρονη κατάσταση, ὁ μακαριστός καίπολυφίλητος γέροντας καί συγγραφέας Μωϋσῆς ἁγιορείτης ἔγραφε: «
Ἡ σύγχρονη ὑπερκαταναλωτική κοινωνία μᾶς ὠθεῖ στό εὔκολο, τό γρήγορο,τό ἄκοπο, τό ἄμοχθο, τό ἄπονο, τό πλούσιο, τό φανταχτερό καί πολυδιαφημιζόμενο. Ἀποτέλεσμα ἡ ἄνεση νά δίνει ἀνία, τό πολυμέριμνο,διάσπαση, ταραχή καί ἄγχος, τό ἄμοχθο, νωχέλεια, ρουτίνα, νευρικότητα,ἀϋπνία καί φοβίες, τό ἄπονο, φαντασίες, μειονεξίες, καχυποψίες καί μύριες ψυχολογικές ταλαιπωρίες
»
.Καί ὁ Ὁμότιμος Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ κ.Γεώργιος Μαντζαρίδης παρατηρεῖ: «
Ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας ὑποδουλώνεται στίς κατακτήσεις του καί παρασύρεται ἀπό τήνκαταναλωτική μανία. Ἐργάζεται λιγότερο καί ὑποφέρει περισσότερο. Ζεῖ πλουσιότερα καί αἰσθάνεται φτωχότερος. Πολλαπλασιάζει τίς εὐκολίες τουκαί αὐξάνει τό ἄγχος του. Πληθαίνει τίς ἀπολαύσεις του καί μεγαλώνει τήδυστυχία του. Ταυτίζει τήν ὕπαρξή του μέ τά μέσα καί τίς ἀνέσεις του. Καί ὅταν βλέπει νά χάνονται αὐτά, νομίζει ὅτι χάνεται ἡ ἴδια ἡ ὕπαρξή του.Ἔτσι τό πνευματικό κενό του αὐξάνει μαζί μέ τήν αὔξηση τοῦ πλούτου καί τῶν ἀνέσεών του»
Ὁ δέ προσφιλέστατος Ἅγιός μας, ὁ Ἅγιος Παΐσιος ὁ ἁγιορείτης, ἔλεγεμέ τόν πάντοτε χαριτωμένο λόγο του: «
Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμεραδέν γεύτηκαν τήν χαρά τῆς θυσίας καί δέν ἀγαποῦν τόν κόπο. Μπῆκε ἡτεμπελιά, τό βόλεμα, ἡ πολλή ἄνεση. Ἔλειψε τό φιλότιμο, ἡ θυσία.Θεωροῦν κατόρθωμα, ὅταν καταφέρνουν χωρίς κόπο νά πετύχουν κάτι,ὅταν βολεύωνται. Δέν χαίρονται, ὅταν δέν βολεύωνται. Ἐνῶ, ἄνἀντιμετώπιζαν τά πράγματα πνευματικά, θά έπρεπε τότε νά χαίρωνται,γιατί τούς δίνεται εὐκαιρία γιά ἀγώνα»
Καί σέ ἄλλο σημεῖο συμπληρώνει: «
Ἐπειδή οἱ ἀνθρώπινες εὐκολίες ξεπέρασαν τά ὅρια, ἔγιναν δυσκολίες. Οἱ πολλές εὐκολίες, ὅταν ξεπερνοῦντὰ ὅρια, τὸν ἀχρηστεύουν τὸν ἄνθρωπο καὶ τεμπελιάζει. Ἐνῶ μπορεῖ νὰγυρίση κάτι μὲ τὸ χέρι, σοῦ λέει: "Ὄχι, καλύτερα νὰ πατήσω ἕνα κουμπί καὶ νὰ γυρίση μόνο του"! Ὅταν συνηθίζη κανεὶς μὲ τὸ εὔκολο, θέλει ὅλοεὔκολα μετά. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι θέλουν νὰ δουλεύουν λίγο καὶ νὰ πληρώνονται πολύ. Ἄν γίνεται νὰ μή δουλεύουν καὶ καθόλου, ἀκόμη
καλύτερα! Αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἔχει προχωρήσει καὶ στὴν πνευματική ζωή,θέλουμε νὰ ἁγιάσουμε δίχως κόπο». Δυστυχῶς, ἀδελφοί, ἀκόμη καί ἐμεῖς πού λέμε ὅτι εἴμαστε χριστιανοί,ἄνθρωποι, δηλαδή, πού βρισκόμαστε κοντά ἤ μέσα στήν Ἐκκλησία, φαν-ταζόμαστε καί ζητᾶμε μία πνευματική ζωή κομμένη καί ραμμένη στά μέ-τρα μας, χωρίς κόπο, χωρίς πόνο, χωρίς δάκρυ, χωρίς μάτωμα. «
Οὐζῶμεν μετά τῆς προσηκούσης τοῖς Χριστιανοῖς σκληραγωγίας· ἀλλά τόνὑγρόν τοῦτον καί διαλελυμένον καί χαῦνον ἐζηλώσαμεν βίον». Δέν ζοῦμε,δηλαδή, βίο σκληραγωγίας, ὅπως ἁρμόζει στούς χριστιανούς· ἀλλάζηλέψαμε τόν μαλθακό καί παραλελυμένο καί νωθρό τοῦτο βίο, κατά τόνἱερό Χρυσόστομο. Ἐπιθυμοῦμε τήν ἐξασφάλιση τῆς σωτηρίας μας ἄκοπακαί ἀνέξοδα. Δέν κατανοοῦμε καί δέν ἀποδεχόμαστε τό γεγονός ὅτι ἡσωτηρία μας μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ κυρίως μέσω δυσκολιῶν, θλί-ψεων καί πειρασμῶν, καθώς, ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Ἰ-σαάκ ὁ Σῦρος, «
ὁ δρόμος γιά τόν Θεό εἶναι ἕνας καθημερινός σταυρός. Κανείς δέν πῆγε στόν οὐρανό μέ ἄνεση». Καί σύμφωνα μέ τόν ἱερόΧρυσόστομο, «τίποτα δέν εἶναι τόσοἀνάρμοστο καί ξένο στόν χριστιανόἀπό τό νά ἐπιζητᾶ τήν ἄνεση καί τήν ἀνάπαυση». Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό μέ πόσο μελανά χρώματα περιγράφειθρηνώντας ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τούς ἐχθρούς τοῦ σταυροῦ τοῦΧριστοῦ, τῶν ὁποίων τό τέλος θά εἶναι ἡ ἀπώλεια, ὁ θεός τους εἶναι ἡκοιλία, καυχῶνται γιά τήν καταισχύνη τους καί ἡ σκέψη τους εἶναι στάγήινα πράγματα. «Πολλοί γάρ περιπατοῦσιν, οὕς πολλάκις ἔλεγον ἡμῖν,νῦν δέ κλαίων λέγω, τούς ἐχθρούς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τό τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ Θεός ἡ κοιλία καί δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τά ἐπίγειαφρονοῦντες ».
«Καί ποιοί εἶναι αὐτοί;
-διερωτᾶται ὁ ἱερός Χρυσόστομος-
"Οἱ τάἐπίγεια φρονοῦντες", ἐκεῖνοι πού λέγουν: θά κτίσουμε οἰκίες. Ποῦ; Στήνγῆ. Θά ἀγοράσουμε κτήματα, πάλι στήν γῆ. Θά ἀποκτήσουμε ἐξουσία. Πάλιἐπί γῆς. Θά ἀποκτήσουμε δόξα. Πάλι ἐπί γῆς. Θά πλουτίσουμε,ὁπωσδήποτε ἐπί γῆς. Νά γιά ποιούς ὁ θεός εἶναι ἡ "κοιλία"! Γιά ἐκείνους,πού τίποτε τό πνευματικό δέν σκέπτονται, παρά εἶναι ἀπασχολημένοι μόνον μέ τή φροντίδα καί τούς λογισμούς τῶν ἐπιγείων. Πράγματι, αὐτοί ἔχουν τήν "κοιλία" ὡς Θεό τους καί λέγουν, "φάγωμεν καί πίωμεν,αὔριον γάρ ἀποθνήσκομεν"». Δυστυχῶς ὁ λιτός βίος, πού συντρόφευε τοὺς Ἕλληνες ἀνά τούςαἰῶνες, παραχώρησε τὴν θέση του στὸν καταναλωτισμὸ καὶ τὴνκαλοπέραση. Ἐξέλιπε α ὐτό πού γνώριζε καλά καί βίωνε ὁ λαός μας, δι-δαγμένος ἀπό τόν Ἀριστοτέλη καί τήν ἀρχαία ἑλληνική σοφία, ἡ αἴσθη-ση, δηλαδή τοῦ μέτρου, ἡ εὐλογημένη καί πάντοτε ἐπιτυχημένη μεσότης,τό «μέτρον ἄριστον» τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων· ἡ ἁπλότητα, ἡ λεπτή ὀ-μορφιά, ἡ λιτή καί ἀπέριττη ἔκφραση• τό μέτρο στήν ζωή, στίς ἀπολαύ-σεις, στίς δραστηριότητες, στίς ἐκδηλώσεις, στίς ἐπιδιώξεις, στά κέρδη.Ὁ Σωκράτης, βλέποντας πολλές φορές τά πολλά ἀγαθά πού πωλοῦντανστήν ἀθηναϊκή ἀγορά, μονολογοῦσε: «''
Πόσα πολλά ἀγαθά ὑπάρχουνπού ἐγώ δεν τά χρειάζομαι''. Καί καμάρωνε γιά τή φτώχεια καί τήνἁπλότητά του καί ποτέ δέν εἰσέπραξε κανένα μισθό. Καί ἐπειδή εἶχεἀνάγκη ἀπό ἐλάχιστα γιά νά ζήσει, βρισκόταν πάρα πολύ κοντά στούς θεούς»
. Καί ὁ ἀρχαῖος φιλόσοφος Πυθαγόρας ἔλεγε ὅτι μιά πόληκαταστρέφεται ὅταν «
εἰσιέναι πρῶτον τρυφήν, ἔπειτα κόρον, εἴτα ὕβριν μετὰ δὲ ταῦτα ὄλεθρον»
. Δηλαδή ὅταν εἰσέρχεται στίς πολιτεῖες πρῶτα ἡπολυτέλεια καί ἡ ἡδυπάθεια, κατόπιν ὁ κορεσμός, ἔπειτα ἡ ἀλαζονεία καὶ ὕστερα ὁ ὄλεθρος (ἡ καταστροφή).Ἐμεῖς, ἀντίθετα, προσκολλημένοι στά ἐπίγεια ἀγαθά, καί ἀχάριστασκεπτόμενοι καὶ πολιτευόμενοι, μακρυνθήκαμε ἀπό τὸ Θεό, γιὰ νὰἰσχύσει καὶ γιὰ μᾶς αὐτὸ ποὺ γράφτηκε στό βιβλίο τοῦ Δευτερονομίουγιὰ τὸν Ἰσραήλ:
«Καὶ ἔφαγεν ᾿Ιακὼβ καὶ ἐνεπλήσθη, καὶ ἀπελάκτισεν ὁἠγαπημένος, ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη• καὶ ἐγκατέλιπε τὸν Θεὸν τὸνποιήσαντα αὐτὸν καὶ ἀπέστη ἀπὸ Θεοῦ σωτῆρος αὐτοῦ
»
.Δηλαδή, ἔφαγεὁ ἰσραηλιτικός λαός καί χόρτασε μέ τό παραπάνω. Καί ὅμως ὁἠγαπημένος αὐτός λαός κλώτσησε τόν Θεό. Ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη,ηὐξήθη εἰς λαόν πολύν καί ὅμως ἐγκατέλιπε τόν Θεό τόν δημιουργό τουκαί ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό τόν σωτήρα το.Ἔφαγε ὁ λαὸς,χόρτασε, πάχυνε καὶ ξέχασε τὸ Θεό! Μήπως μᾶς θυμίζει, ἐν πολλοῖς, καίτήν ἐποχή μας;
Ἡ ἄνεση ἀσκεῖ, ἐπίσης, μία ἰδιόμορφη βία καί ἀποσυνθέτει τήν πνευ-ματική μας ὑπόσταση, ἡ ὁποία, ὅταν δέν ἀκολουθεῖ τό ὀρθόδοξο ἦθοςτῆς ἀσκήσεως, μᾶς ὁδηγεῖ στήν ὑποδούλωση τῶν παθῶν. Ἡ ἄνεση, ἡ εὐ-κολία, ἡ καλοζωία, ὁ πλοῦτος καί ἡ εὐμάρεια, στά ὁποῖα ἐθιζόμαστε καίἀπό τά ὁποῖα δέν διανοούμαστε κἄν νά ἀπεγκλωβιστοῦμε, μᾶς εἰσάγουνσέ ἕναν μονόδρομο ἀπό τόν ὁποῖο τελικά ἀδυνατοῦμε νά ἐπιστρέψουμε.Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος πού ὅλες οἱ κυβερνήσεις μᾶς ὑπόσχονται καί μᾶςπαρέχουν συνεχῶς πλεῖστες ὅσες ἀνέσεις καί εὐκολίες σέ ὅλους τούςτομεῖς τῆς ζωῆς, κυρίως στόν τεχνολογικό καί ψηφιακό, ἀπό τίς ὁποῖεςδέν θά μποροῦμε νά ἀποδράσουμε.Ἡ ἄνεση, ὅπως καί ὁ φόβος, καί ἰδιαιτέρως ὁ φόβος τοῦ θανάτου, δη-μιουργοῦν ἰσχυρή καί διαρκή ψυχολογική ἐξάρτηση καί βία, στήν ὁποίαβασίζονται ὅλα τά συστήματα ἐλέγχου τῶν ἀνθρώπων. Τό καθεστώςπαγκόσμιου φόβου καί τρομοκρατίας, πού τόσο καθαρά τό βλέπουμεπλέον νά ἑδραιώνεται τά τελευταῖα χρόνια, εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξητῆς ὁλοκληρωτικῆς βίας σέ βάρος τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, πού ἀσκεῖταιἀπό τήν Νέα Ἐποχή καί τήν Νέα Τάξη Πραγμάτων. Ἡ σθεναρήἀντίσταση σέ αὐτή τήν βία, ἡ ἀνυπακοή στό σύστημα ἐξουσίας καίἐλέγχου θά ἔχει ὡς συνέπεια τόν βίαιο ἀποκλεισμό καί τήν στέρηση ὅλωντῶν δικαιωμάτων, τῶν ἐλευθεριῶν καί τῶν παροχῶν. Ἡ ἀντίσταση αὐτήμπορεῖ νά γίνει μέ τήν χάρη, τήν εὐλογία καί τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ, μέἠρωικό καί ὁμολογιακό φρόνημα, προσευχή καί μετάνοια.Ὁ φόβος γενικά προκαλεῖται ἀπό τόν κίνδυνο τῆς στέρησης, ἀπό τόνκίνδυνο νά πονέσουμε ἤ νά ὑποβληθοῦμε σέ κάποια δοκιμασία. Ἡαἴσθηση, ὅτι μπορεῖ νά μήν ἀπoλαύσουμε ὅσα ἐπιθυμοῦμε ἤ ὅτι θάἀπωλέσουμε αὐτά στά ὁποῖα εἴμαστε προσκολλημένοι ἤ ὅτι θάἐκδιωχθοῦμε, μᾶς προκαλεῖ ἔντονο καί διαρκή φόβο καί ψυχολογική βία.Ὁ φόβος εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας καί εἰσῆλθε στόν ἄνθρωπομέσω τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακοςσημειώνει ὅτι «
ἡ δειλία τοῦ θανάτου εἶναι φυσικό ἰδίωμα τοῦ ἀνθρώπου,τό ὁποῖο ὀφείλεται στήν παρακοή τοῦ Ἀδάμ. Ὁ τρόμος ὅμως τοῦ θανάτουἀποδεικνύει ὅτι ὑπάρχουν ἁμαρτίες γιά τίς ὁποῖες δέν ἐδείχθηκε μετάνοια». Γι' αὐτό καί ὅταν ὁ Θεός ἀναζητᾶ τόν Ἀδάμ μετά τήν
Δειλία μέν θανάτου ἒστίν, ἰδίωμα φύσεως ἐκ παρακοῆς προσγινόμενον· τρόμος δέ θανάτου ἐστίν,ἀμετανοήτων πταισμάτων τεκμήριον».
παρακοή καί τόν καλεῖ «
Ἀδάμ ποῦ εἶ;
», ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἀδάμ ἦταν «
τῆς φωνῆς σου ἤκουσα καὶ ἐφοβήθην
»
.Ἡ παρακοὴ τῶν πρωτοπλάστων στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἄλλαξε τὴνπορεία τῆς ζωῆς τους καί κατά συνέπεια ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἡ πτώσηδέν εἶναι ἁπλῶς μιά ὑποβάθμιση τοῦ ἀνθρώπου, ἀπώλεια μιᾶς ἀξιολογικάκαλῆς θέσης. Εἶναι ἀλλαγή τοῦ τρόπου ὑπάρξεως, ἔκπτωση ἀπό τήν ἀλη-θινή ζωή. Ἄλλωστε, ἡ συνειδητοποίηση τῶν πρωτοπλάστων ὅτι ἤταν γυ-μνοί, ἡ ντροπή πού αὐτή ἡ γυμνότητα προκαλεῖ, ἡ ἀγωνία καί ὁ φόβοςτῆς συνάντησης τῶν πρωτοπλάστων μέ τόν Θεό, ἡ δικαιολογία, ἡ μετά-θεση τῆς εὐθύνης, ἡ προσπάθεια γιά ἀτομική δικαίωση, ἡ ἀμετανοησίακαί ἡ αὐτοάμυνα τῆς ἀτομικότητας δείχνουν αὐτό ἀκριβῶς: τόν φόβο τοῦἀνθρώπου μπροστά σέ μιά νέα πραγματικότητα, πού εἶναι τό
«ἀτομικῶς ὑπάρχειν»
, δηλαδή, στήν διακοπή τῆς θεοκοινωνίας, τῆς ἀγαπητικῆς σχέ-σης Θεοῦ καί ἀνθρώπου.Ὡς συνέπεια, βεβαίως, τῆς πτώσεως καί τῆς διακοπῆς τῆς κοινωνίαςμέ τόν Θεό, εἰσῆλθαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἡ φθορά καί ὁ θάνατος. Ὁθάνατος ὑπῆρξε ἡ ἐπιλογή τοῦ ἀνθρώπου νά ζήσει μακριά ἀπό τόν Θεόκαί ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας εἶναι αὐτός πού δημιουργεῖ καίτροφοδοτεῖ τά πάθη. Καθώς ὁ ἄνθρωπος ἔρχεται ἀντιμέτωπος μέ τόἀναπόφευκτο τοῦ θανάτου, ἀναπτύσσεται μέσα του ἕνα ἰσχυρό αἴσθημααὐτοσυντηρήσεως, ἕνα εἶδος αὐτοάμυνας καί καταλήγει νά ἀποζητᾶ τήνἀσφάλεια στήν πληθώρα τῶν ἀνέσεων, στήν εὐδαιμονία, στίς ἡδονές,στήν καταξίωση, στήν δόξα, στά πλούτη, στίς ὑλικές ἀπολαύσεις, στήνθεοποίηση τῆς ἐπιστήμης.Ὅπως τονίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «
ὅποιος φοβᾶται τόν θάνατο,γίνεται δοῦλος καί δέχεται τά πάντα γιά νά μήν πεθάνει
»
. Γι' αὐτό καίμᾶς τονίζει «
νά μήν φοβούμεθα τόν θάνατο, ἀλλά νά φοβούμεθα μόνο τήνἁμαρτία καί γιά ἐκείνη νά λυπούμεθα
»
.Ἡ ἄρνηση ἀπό τόν ἄνθρωπο νά δεχθεῖ τόν Θεάνθρωπο Κύριό μας Ἰη-σοῦ Χριστό ὡς Σωτήρα καί Λυτρωτή του εἶναι ἡ ἐπανάληψη τῆςπτώσεως τοῦ Ἀδάμ ἀπό τόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Εἶναι ὁ ὑποβιβασμός ἀ-πό τήν θεανθρωπότητα στήν ἀνθρωπότητα· ἡ αὐτοθέωση τοῦ ἀνθρώπου,ἡ προσπάθειά του, δηλαδή, νά θεωθεῖ μὲ τὶς δικές του δυνάμεις. Ἡ φιλο-
Ὅτι ὁ τόν θάνατον δεδοικώς,δοῦλος ἐστι, καί πάντα ὑφίσταται ὑπέρ τοῦ μή ἀποθανεῖν»
«Μή φοβώμεθα θάνατον,ἀλλά φοβώμεθα ἁμαρτίαν μόνον, καί δι' ἐκείνην ἀλγῶμεν δοξία τῶν πρωτοπλάστων ὅτι μποροῦν νά γίνουν θεοί «
δίχα Θεοῦ καί πρόΘεοῦ καί οὐ κατά Θεόν»
(δηλ. χωρίς τόν Θεό, πρίν ἀπό τόν Θεό καί ὄχικατά Θεόν), καθίσταται καί σήμερα αὐτοσκοπός. Ἕνας αὐτοσκοπόςαὐτοκαταστροφικός, μάταιος καί ἀνέφικτος, χωρίς ἀληθινό νόημα, χωρίςπροοπτική, χωρίς ἐλπίδα.Ὅπως ἔγραφε ὁ μακαριστός παπα-Γιώργης μας ὁ Μεταλληνός:«
Μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων μας συνειδητοποιοῦμε πώς δὲνὑπάρχουν τραγικότερες ὑπάρξεις ἀπὸ τοὺς "μὴ ἔχοντας ἐλπίδα" (Α´ Θεσ. δ´ 13) – ἐλπίδα δηλαδὴ ἀναστάσεως. Διότι βλέπουν τὸν βιολογικὸ θάνατοὡς τέλος καὶ καταστροφή τους. Σ᾿ αὐτὴ τὴν τραγικότητα ὑποκύπτει,δυστυχῶς, καὶ ἡ ἐπιστήμη, ἀναζητώντας ἀπεγνωσμένα μεθόδους γιὰπαράταση τῆς ζωῆς, μεταγγίζοντας τὴν ψευδαίσθηση ὑπερνίκησης κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο τοῦ φυσικοῦ θανάτου». Πρόκειται γιά τήν ἀντιστροφή τῆς δημιουργικῆς καί γνωστικῆς ἱκα- νότητος πού χάρισε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο, ὁ Ὁποῖος
«ἔδωκεν ἐπιστήμηντοῖς ἀνθρώποις ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτῦ
Βλέπουμε,ἔτσι, στίς μέρες μας νέες ἐπιστῆμες, ὅπως εἶναι ἡ βιοτεχνολογία, ἡ νανο-τεχνολογία, ἡ νευροθεολογία, ἡ κυβερνητική, ἡ γενετική μηχανική, ἡ νέαεὐγονική, συνδυαζόμενες μέ τήν τεχνητή νοημοσύνη, νά εὐαγγελίζονταιτήν «ἀναβάθμιση» τοῦ ἀνθρώπου,
«τήν ὑπέρβαση τοῦ ἀνθρώπινου εἴδους ἀπό τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο»
τήν ὑπέρβαση τοῦ βιολογικοῦ θανάτου καίτήν κατάκτηση τῆς πολυπόθητης ἐπίγειας ἀθανασίας!

Γιά τούς χριστιανούς, ὁ θάνατος τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελεῖ τήν γενέθλιοἡμέρα στήν καινούργια αἰώνιο ζωή, εἶναι τό πέρασμα γιά τήν μόνιμη καίαἰώνιο κατοικία τους. Γι' αὐτό καί τούς ἁγίους μας τούς ἑορτάζουμε καίτούς τιμᾶμε τήν ἡμέρα τῆς κοιμήσεώς τους καί ὄχι τήν ἡμέρα τῆςγεννήσεώς τους. Ἡ κοίμηση τῶν ἁγίων ἀποτελεῖ κορυφαῖο γεγονός γιάτήν Ἐκκλησία, πανήγυρη, ἑορτή καί χαρά καί γιά τούς πιστούς.
Προσφιλέστατοι ἀδελφοί μας,
Τό μόνο σίγουρο εἶναι ὅτι ὑπάρχει ἄλλη ζωή, ὅτι ὑπάρχει Κόλαση καίΠαράδεισος. Μᾶς τό βεβαιώνει αὐτό ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας μέ τόν λόγοΤου καί τήν λαμπροφόρο Ἀνάστασή Του· μᾶς τό βεβαιώνουν τάἁγιογραφικά καί ἁγιοπατερικά κείμενα· μᾶς τό βεβαιώνει ἡ ζωή καί ἡἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια· μᾶς τό βεβαιώνουνοἱ μυριάδες τῶν Ἁγίων μας διαχρονικά μέ τά λόγια τους, μέ τά ἔργα τους,μέ τά θαύματά τους καί τίς ἐμφανίσεις τους.Ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός μεγάλος θεολόγος καί Καθηγητής π.Ἰωάννης Ρωμανίδης: «
Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά δοῦν
[τόν Θεό], τήν δόξατοῦ Θεοῦ, καί ἀπό αὐτῆς τῆς ἀπόψεως ἔχουν τό ἴδιο τέλος. Ὅλοι βέβαιαθά δοῦν τή δόξα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ μία διαφορά: Οἱ μέν σεσωσμένοι θάδοῦν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ ὡς Φῶς γλυκύτατον καί ἀνέσπερον, οἱ δέκολασμένοι, θά δοῦν τήν ἴδια δόξα τοῦ Θεοῦ ὡς πῦρ καταναλίσκον, σάνφωτιά πού θά τους κατακαίη... Ἡ βίωσις, δηλαδή, αὐτοῦ τοῦ Φωτός θάεἶναι διαφορετική στούς μέν ἀπό τούς δέ
.

Τό ἄκτιστο φῶς, κατά τήνἁγιοπνευματική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας, καί ὅσο βέβαια εἶναιδυνατό τά κτιστά λόγια νά περιγράψουν τήν ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου, εἶναιἡ ἄκτιστη καί θεοποιός ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Τό θεῖο αὐτό φῶς εἶναιἀνέσπερο, γλυκύτατο, χαριέστατο καί ἀκραιφνέστατο (καθαρώτατο) φῶς,ἄναρχο καὶ ἀΐδιο, ὁμοιόμορφο, ἀκέραιο, πού ἐμπλουτίζει καί πληροῖ τόνἀνακαινιζόμενο ἄνθρωπο ψυχοσωματικά μέ ὑπερκόσμια καί ἀκατάληπτηεὐφροσύνη καί ἀνέκφραστη ἡδονή, εἰρήνη, χαρά καί ἱλαρότητα καί εἶναιπηγή ὑπερφυῶν χαρισμάτων καί ἀποκάλυψη οὐρανίων μυστηρίων.Προσφιλέστατοι ἀδελφοί μας,Ζοῦν οἱ ψυχές τῶν προσφιλῶν κεκοιμημένων μας· διατηροῦνζωντανές τίς πνευματικές λειτουργίες καί δυνάμεις τους· ἔχουν πλήρητήν αὐτοσυνειδησία τους· ἔχουν συναίσθηση τῆς καταστάσεώς τους καίεἶναι ἀναγνωρίσιμες· περιμένουν μέ λαχτάρα τήν στιγμή, κατά τήνδευτέρα παρουσία τοῦ Χριστοῦ, πού θά λάβουν καί πάλι μέ τήν δύναμητοῦ Θεοῦ τό δικό τους ἀναστημένο καί ἀνακαινισμένο σῶμα, ὥστε νάἀνασυγκροτηθεῖ καί πάλι ὁ ὅλος ἄνθρωπος.Σύμφωνα μέ τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας οἱ νέες ἰδιότητες τοῦἀναστημένου μας σώματος θά εἶναι ἀθανασία, ἀφθαρσία καί ἀτρεψία(δηλαδή ἀδυναμία νά τραπεῖ ὁ ἀναστημένος ἄνθρωπος πρός τήνἁμαρτία). Αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν θὰ ἀρρωσταίνει, δὲν θὰ πονᾶ, δὲν θὰ γερνᾶ. Οὔτε θὰ ἔχει καὶ τὰ λεγόμενα «ἀδιάβλητα» πάθη, ὅπως εἶναι ἡπείνα, ἡ δίψα, ἡ κούραση, ἡ ἀσθένεια κ.λπ. Τό ἀναστημένο καίἀνακαινισμένο σῶμα, χωρίς νά χάνει τήν κτιστότητά του, θά εἶναι ἐξωτε-ρικά ὅπως αὐτό πού εἶχε κάθε ἄνθρωπος πρίν ἀπό τό θάνατο, μέ τήν ἴδιαμορφή καί σχῆμα, ἀλλά μέ διαφορετική λειτουργικότητα, καθώς θά ἔχειἀνακαινισθεῖ. Ὁ θεωμένος ἄνθρωπος θά εἶναι περιγραπτός (σῶμα,μορφή), θά ὑπάρχει ἐν τόπῳ περιορισμένῳ καί περιγεγραμμένῳ. Τόσῶμα του θά εἶναι «
τριχῇ διαστατόν
», δηλαδή, θά ἔχει τρεῖς διαστάσεις(ὕψος, μῆκος, πλάτος), ἀλλά χωρίς βάρος. Ἡ ἀνάσταση θά εἶναι κοινή ὑ-πόθεση γιά δικαίους καί ἀδίκους. Θά ἀναστηθοῦν ὅλοι, μέ τή μόνη δια-φορά ὅτι οἱ μέν δίκαιοι θά ἀναστηθοῦν «εἰς ζωήν αἰώνιον», οἱ δέ ἀμετα- νόητοι ἁμαρτωλοί «εἰς αἰσχύνην» αἰώνιον
26
. Εἶναι, ἄλλωστε, δέδομένοὅτι στήν ἄλλη ζωή δέν ὑπάρχει μετάνοια.Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας καί ἡ κοινή ἀνάσταση ὅλων μας εἶναιτά δύο βασικά δόγματα, πάνω στά ὁποῖα στηρίζεται ὁλόκληρη ἡχριστιανική διδασκαλία. Χωρίς πίστη στά δύο βασικά αὐτά δόγματα δένμποροῦμε, οὔτε νά λεγόμαστε οὔτε νά εἴμαστε ἀληθινοί ὀρθόδοξοιχριστιανοί. Χωρίς πίστη στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καί στήν ἀνάστασητῶν νεκρῶν δέν ὑπάρχει χριστιανισμός· δέν ἔχει κανένα νόημα ἡ πίστημας. «
Eἰ δὲ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται· εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν
»
27
, διεκήρυσσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος.Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε ὅτι «
ὁ Χριστός μέ τήν Ἀνάστασή Του μᾶς πέρασε ἀπό τόν θάνατο στή ζωή. Γι' αὐτό "θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν,ἄδου τήν καθαίρεσιν". Χάθηκε ὁ θάνατος... Τώρα δέν ὑπάρχει χάος,θάνατος, νέκρωση, ἄδης. Τώρα ὅλα χαρά, χάρις στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας. Ἀναστήθηκε μαζί Του ἡ ἀνθρώπινη φύση. Τώρα μποροῦμεκαί μεῖς νά ἀναστηθοῦμε, νά ζήσουμε αἰώνια κοντά Του... Τί εὐτυχία ἡ Ἀνάσταση!
»
28
.Αὐτή τήν ἀληθινή χαρά καί εὐτυχία, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, στερούμαστεδυστυχῶς καί ἀρνούμαστε πολλές φορές μπροστά στήν ἀκόρεστηἐπιθυμία μας γιά γήινες ἀπολαύσεις καί ἀνέσεις, πού μᾶς ἀπορροφοῦνκαί μᾶς ἀποπροσανατολίζουν ἀπό τόν κύριο σκοπό τῆς ζωῆς μας, πού εἶναι ὁ ἁγιασμός καί ἡ θέωση. Θυσιάζουμε, ἔτσι, τίς περισσότερες φορέςτίς πνευματικές καί οὐράνιες χαρές γιά νά κερδίσουμε τίς πρόσκαιρες και ἐφήμερες. Κυριευμένοι ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου ζοῦμε καίσυμπεριφερόμαστε ὡς μόνιμοι κάτοικοι αὐτῆς τῆς γῆς καί ὄχι ὡς ἔνοικοικαί ὁδίτες, ζοῦμε καί πορευόμαστε χωρίς τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητος.Ἄς ἀκούσουμε τήν φωνή τοῦ Κυρίου μας ἀπό τήν Ἀποκάλυψη τοῦΕὐαγγελιστῆ Ἰωάννη «
Μή φοβοῦ˙ ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος καί ὁζῶν, καί ἐγενόμην νεκρός, καί ἰδού ζῶν εἰμί εἰς τούς αἰῶνας τῶναἰώνων
«Μήφοβᾶσαι, διότι ἐγενόμην νεκρός, καί ἰδού ζῶν εἰμι. Μή φοβᾶσαι οὔτε τόνθάνατο! Ἐγώ εἰμι πρίν ἀπό τόν θάνατο καί μετά τόν θάνατο... Ἐγώ εἶμαι ὁ Δεσπότης τοῦ θανάτου καί τῆς ζωής. Μή φοβᾶσαι! Ἰδού ζῶν εἰμι εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀλλά καί ὅλοι ὅσοι παραμένουν σ' Ἐμένα πιστοί καί δέν φοβοῦνται, αὐτοί θά ζοῦν μαζί Μου! [Στήν ἀτελεύτητο αἰώνια Βασιλεία Μου!] Μή φοβοῦ! Ἐγώ εἰμι τό Α καί τό Ω. Σοί πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις εἰς τούς αἰῶνας τῶναἰώνων! Ἀμήν»
.